Bir önceki yazımızda dünyaya en yakın yörünge olan LEO‘dan bahsetmiştik. Bu yazıda ise LEO ile GEO arasında yer alan MEO’dan (Medium Earth Orbit) kısaca bahsedeceğim.
MEO (Medium Earth Orbit)
MEO, 2.000 km ila 35.786 km arasındaki irtifayı kapsayan dairesel (eccentricity sıfıra yakın) bir yörüngedir ve bu yörüngede yer alan uyduların periyotları 2 ile 24 saat arasında değişkenlik gösterir.
Fakat MEO en çok navigasyon uyduları tarafından kullanılır. GPS, GLONASS, Galileo ve Beidou gibi Global Navigasyon Sistemi (GNSS) uyduları hep bu yörüngede yer alır. Dilerseniz bu uydulara ve yörüngelerine kısaca bir gözatalım.
Önemli Not: Uydularla konum bulma sistemleri konu olunca akla ilk GPS geliyor doğal olarak bu hizmeti ilk Amerikalılar başlattığı için. Fakat yazının devamında göreceğiniz üzere artık bu hizmet sadece Amerikalılar tarafından verilmiyor. Bu yüzden bu servisin genel adı GPS diye değil GNSS olarak geçiyor. Çünkü artık akıllı telefonlarımız bile sadece GPS uydularını kullanmıyor konum bulmak için.
GPS (Global Positioning System)
Akıllı telefonlarımız başta olmak üzere artık bir çok cihazın içerisinde GNSS modülleri yer alıyor. Bu modüllerin olmazsa olmaz yani birincil hizmet aldığı uydular da Amerika tarafından hizmete sunulan GPS uyduları.
Yeryüzünün herhangi bir noktasında tam konumumuzun bulunabilmesi için de cihazımızın aynı anda farklı açılardaki çok sayıda uyduyu görmesi gerekiyor. Dünyanın yaşanabilir herhangi bir noktasında da bu hizmetin sağlıklı verilebilmesi için de en az 24 uyduya ihtiyaç duyuluyor.
Fakat şu an GPS sistemi yedekler ile birlikte toplam 33 uydu ile hizmet veriyor. (Aktif çalışan 30 adet)
Ayrıca GPS uydularının:
- Yörünge yüksekliği (altitude) yaklaşık 20.200 km.
- Yörünge yarıçapı (semi-major axis) 26.560 km.
- Yörüngeleri dairesel (eccentricity sıfıra yakın < 0.02)
- Yörünge eğikliklikleri (inclination) 55 derece
- Yörünge düzlemleri (orbital plane) 6 adet
- Yörünge periyotları 12 saat (11 saat 58 dakika)
- Yörünge hızları 3.9 km / saniyedir.
Bu arada GPS gibi takım (constellation) uydularının tek bir yörünge düzlemi olmaz. Dünyanın tamamını kapsama altına alabilmek, yani aynı anda dünyanın her yerinde aynı hizmeti verebilmek için uydular gruplar halinde farklı yörünge düzlemlerinde hareket eder. GPS uyduları da her bir düzlemde en az 4 uyduya yer olacak şekilde 6 farklı yörünge düzleminde bulunur.
GLONASS (Rus Navigasyon Uydu Sistemi)
Amerikalılardan sonra Ruslar da GLONASS markasıyla 2011 yılından bu yana tüm dünyayı kapsayacak şekilde 27 uydu ile küresel navigasyonu hizmeti vermektedirler. (Aktif çalışan 23 adet)
Rusların GLONASS uyduları da GPS uyduları gibi MEO’da yer almakta fakat yörünge özellikleri GPS’lerden biraz farklı. En büyük fark da yörünge düzlemlerinin sayısı GPS’e göre çok daha az olması (3 adet) Bu yüzden aynı yörüngede çok daha fazla uydu yer alıyor.
GLONASS uydularının:
- Yörünge yüksekliği (altitude) yaklaşık 19.140 km.
- Yörünge yarıçapı (semi-major axis) 25.440 km.
- Yörüngeleri dairesel (eccentricity sıfıra yakın < 0.03)
- Yörünge eğikliklikleri (inclination) 56 derece
- Yörünge düzlemleri (orbital plane) 3 adet
- Yörünge periyotları 11 saat 15 dakikadır.
Galileo (Avrupa Birliği Navigasyon Uydu Sistemi)
Küresel Navigasyon Uydu Sistemi olan diğer bir ülke, daha doğrusu ülkeler topluluğu Avrupa Birliğidir. 2016 yılında devreye giren bu sistemin toplam 30 uydusu bulunmaktadır. (Aktif çalışan 27 adet)
Galileo uydularının:
- Yörünge yüksekliği (altitude) yaklaşık 23.222 km.
- Yörünge yarıçapı (semi-major axis) 29.994 km.
- Yörüngeleri dairesel (eccentricity sıfıra yakın)
- Yörünge eğikliklikleri (inclination) 56 derece
- Yörünge düzlemleri (orbital plane) 3 adet
- Yörünge periyotları 14 saat 22 dakikadır.
Beidou (Çin Navigasyon Uydu Sistemi)
Çin de küresel navigasyon sistemin sahip ülkelerden bir tanesi. Fakat aşağıda da görüleceği üzere Beidou uydularının yörüngeleri biraz karışık 🙂
Şöyle ki Çin’in Beidou sisteminin yerel (Asya bölgesine özel) ve global olmak üzere iki ayrı sistemi bulunuyor. Ayrıca Beidou uyduları sadece MEO’da değil, bu yazımızda bahsettiğimiz GEO ve GSO‘da da yer alıyor.
Fakat bu yazının konusu MEO olduğu için bu yazıda kısaca MEO’daki uyduların yörüngelerinden bahsedeceğim.
MEO’daki Beidou uydularının:
- Yörünge yüksekliği (altitude) yaklaşık 21.528 km.
- Yörünge yarıçapı (semi-major axis) 27.878 km.
- Yörüngeleri dairesel (eccentricity sıfıra yakın)
- Yörünge eğikliklikleri (inclination) 55 derece
- Yörünge düzlemleri (orbital plane) 3 adet
- Yörünge periyotları 12 saat 53 dakikadır.
Son olarak MEO’da yer alan bu küresel navigasyon uyduların yörüngelerin “Semi-Synchronous” deniyor periyotları dönyanın kendi ekseni etrafındaki dönüş süresinin yarısı (12 saat) olduğu için. (Yörüngesi 24 saat olanları bir sonraki yazıda paylaşacağım.)
Ayrıca MEO’da yer alıp ilginç yörüngeleri olan uydular da var. Bu yörüngelerin çok farklı özellikleri olduğu için onları ayrıca başka bir yazıda paylaşacağım.
Kaynaklar:
https://www.novatel.com/an-introduction-to-gnss/chapter-1-gnss-overview/
Uzay Teknesi 
“Yörünge Tipleri – MEO” için 4 yorum